تفاوت بازار اولیه و ثانویه در بورس چیست؟
اموزش بارداری
بازار ثانویه بورس ایران محلی است که در آن سرمایه گذاران اوراق بهادار را خرید و فروش می کنند و همان بورس سهام که اکثر مردم می شناسند. ما به شما در دوره آموزش بورس همه نکات کلیدی و نحوه سرمایه گذاری و خرید و فروش ارزهای کشورها و دیجیتالی را آموزش می دهیم تا بتوانید به بهترین شکل ممکن معامله کرده و معاملات سودآوری داشته باشید. اگرچه اکثر سهام در بازار اصلی فروخته می شود و بازار بورس تهران و سایر شهرها به عنوان بازار بورس ثانویه هستند.
معاملات بازار ثانویه بورس به معنای سهام جدید نیست و به تأمین مالی شرکت کمک نمی کند. در عوض ، در بازارهای ثانویه ، سهامداران و سرمایه گذاران خارجی سهام ثانویه را خرید و فروش می کنند. قیمت سهم در بازار اولیه ثابت است ، در حالی که قیمت سهم در بازارهای ثانویه متناسب با عرضه و تقاضا تغییر می کند.
درک بازار ثانویه بورس
انواع و اقسام بازار ثانویه بورس وجود دارد و بانک ها و صندوق های سرمایه گذاری و شرکت های بزرگ و کوچک و محل اوراق قرضه از شناخته شده ترین بازار ثانویه بورس هستند. معاملاتی که در بازار ثانویه بورس انجام می شود از بازار اولیه حذف شده است. مثلا بانک وامی را برای خریدار تصویب می کند و سپس بانک آن را در یک معامله ثانویه حذف کرده و در بازار ثانویه بورس می فروشد.
بازار بورس نیویورک، لندن، تهران همان بازار ثانویه بورس هستند که تفاوت بازار اولیه و ثانویه در بورس چیست؟ در آن ها معاملات بورس انجام می شود و در این بازار سرمایه گذاران بین خود معامله می کنند. اوراق قرضه، اوراق تجاری بهادار، اسکناس و انواع ارزها در این بازار معامله می شود. بازار ثانویه بورس نوعی بازار حراج است که در آن اوراق بهادار با بورس کالا انجام می شود.
نکات کلیدی بازار ثانویه بورس
-سرمایه گذاران در بازار ثانویه بورس با یکدیگر معامله می کنند و با نهاد صادر کننده اوراق بهادار کاری ندارند
-خرید و فروش اوراق بهادار در بازار ثانویه بورس از طریق بازار گسترده ای از معاملات انجام می شود.
مقایسه بازار ثانویه بورس و بازارهای اولیه
بازار اولیه و بازار ثانویه بورس نسبت به هم متفاوت هستند و اوراق قرضه در بازار اولیه بورس معامله می شود و حتی پیشنهادهای اولیه معاملات در بازارهای اولیه انجام می شود و سرمایه گذار با بانک سرمایه گذاری معامله می کند. سرمایه گذاران می توانند اوراق بهادار را در بازارهای ثانویه معامله کرده و سود حاصل از آن به سرمایه گذار می رسد. حجم معاملات در بازار اولیه بورس محدود بوده ولی در بازار ثانویه بورس نامحدود است.
در بازار اولیه درآمد حاصل از معاملات از آن شرکت است ولی در بازار ثانویه این درآمد به سرمایه گذار تعلق می گیرد. بازار اولیه بورس هیچ موقعیت جغرافیایی ندارد ولی بازار ثانویه بورس مکان و محل جغرافیایی خاصی دارد که در آن معاملات انجام می شود. سرمایه گذاران در بازار اولیه معامله می کنند ولی کارگزاری ها در بازار ثانویه بورس به عنوان واسط وارد عمل می شوند.
نحوه قیمت گذاری در بازار ثانویه بورس
قیمت اکثر معاملات در بازار اولیه از قبل مشخص شده ولی مقادیر عرضه و تقاضا مهم ترین عوامل تعیین کننده ای هستند که در بازار ثانویه بورس بر قیمت ها تاثیر می گذارند. از آن جایی که قیمت سهام در بازار اصلی افزایش می یابد به همین دلیل اکثر سرمایه گذاران دوست دارند که سهام خود را بفروشند و در صورتی که شرکتی سرمایه گذاران خود را از دست بدهد و قیمت سهام افزایش پیدا کند، متضرر خواهد شد.
بازارهای چندگانه و بازار ثانویه بورس
بازار ثانویه بورس همیشه در حال توسعه و گسترش است و حتی این نوع بازارها در مورد وام هم وجود دارند. بیشتر اوراق بهادار بسته بندی شده و به سرمایه گذاران فروخته می شوند.
-ویژگی های بارز بازار ثانویه بورس
-معاملات انبوه
-هزینه پایین معاملات
-شاخص مطمئن برای سنجش رونق یا رکود اقتصاد کشور
-تبدیل راحت به نقد
-تاثیر اخبار بر سهام
-بهترین جایگزین برای پس انداز
-قوانین سخت سرمایه گذاری
-امنیت بالای سرمایه گذاری
-کسب سود از مبالغ سرمایه گذاری
-کنترل بازار اولیه
انواع بازار ثانویه بورس
-چهار نوع بازار ثانویه بورس وجود دارد که به شرح زیر است.
-بازار اول – معاملات سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس
-بازار دوم – معاملات شرکت های غیر بورس در فرا بورس
-بازار سوم – معاملات شرکت های بورس در فرا بورس
-بازار چهارم – معاملات سرمایه گذاران عادی و شرکت و شبکه های الکترونیک
عوامل خطر در بازار ثانویه بورس
اولین ریسک نقدینگی است. از آنجا که تعداد سرمایه گذاران در بازار ثانویه بورس محدود بوده و نقدینگی کمتری نسبت به بازار سهام عمومی وجود دارد. البته گاهی اوقات شاید نتوانید خریدار سهام هایی که می خواهید بفروشید را پیدا کنید.
از این گذشته ، گزارش معاملات شرکت های خصوصی در بازارهای ثانویه ، مطابق با استانداردهای گزارشگری و شفافیت با طرف های عمومی نگهداری نمی شوند. به هر حال آنها هنوز هم خصوصی هستند. در نتیجه ، جمع آوری اطلاعات در مورد عملکرد اساسی و امنیت مالی یک شرکت قبل از مشخص تعداد کردن سهام سرمایه گذاران دشوار خواهد بود.
نتیجه گیری
در بازار ثانویه بورس، سرمایه گذاران باهم معامله می کنند و سود حاصل از معامله به سرمایه گذار تعلق می گیرد و نسبت به بازار اولیه بورس تفاوت هایی دارد و مهم ترین شاخص برای سنجش رونق یا رکود اقتصادی کشور بوده و قوانین سخت سرمایه گذاری بر بازار ثانویه بورس حاکم است و اخبار سیاسی و اقتصادی بر حجم معاملات تاثیر می گذارد.
کانال تلگرامی آموزشی بورس ملت راه اندازی شد خوشحال میشیم با هم باشیم.
افزایش سرمایه چیست و چند نوع دارد؟ کدام دارای سود بیش تر است !
وقتی در دنیای بورس و سرمایه گذاری فعال باشید مسلما هر مفهوم و معنایی که به سرمایه مرتبط باشد می تواند مهم و جذاب باشد. احتمالا در اوج داستان های بورسی و سرمایه گذاری های سال ۹۹ با مفاهیم مختلفی از جمله افزایش سرمایه آشنا شدید.
این افزایش ها در بهار و تابستان ۹۹ برای بسیاری جذاب و هیجان انگیز بود و برایشان فرق نمی کرد که این افزایش سرمایه از چه طریقی رخ می دهد. اما امروز با توجه به روند بازار مهم است که بدانیم کدام افزايش سرمايه بهتر است . در واقع سوال اصلی این است که آیا امروز در شرایط کنونی بازار و یا به طور کلی در بازارهای سرمایه ای آیا افزایش تفاوت بازار اولیه و ثانویه در بورس چیست؟ سرمایه همچنان جذاب است؟
برای این که به این سوالات و انواع دیگر آن پاسخ دهیم، ابتدا باید با مفهوم دقیق و کامل افزایش سرمایه آشنا شویم. بسیاری تعریف های مختلف این مفهوم را می دانند و بارها و بارها آن را در کلاس های مختلف یا صفحات وب خوانده اند، اما هنوز درک روشنی از این مفهوم ندارند. واقعا افزایش سرمایه چیست تفاوت بازار اولیه و ثانویه در بورس چیست؟ و اصلا به چه کاری می آید؟
ذات بازار بورس افزایش سرمایه است!
آیا تا به امروز شده به این سوال فکر کنید که چرا اصلا بازار بورس به وجود آمده است؟ چرا شرکت های مختلف دست و پا می زنند تا در این بازار حضور داشته باشند؟ اصلا هدف این بازارها چیست؟
به طور کلی بازار بورس محلی است که سرمایه های خرد و کلان در کنار یکدیگر قرار می گیرد و شرکت ها می توانند با حضور در بازار بورس این سرمایه ها را جذب خود کنند و عملا نیاز مالی خودشان برای انجام یک کار تولیدی یا هر چیز دیگر تامین کنند.
بنابراین عملا یک شرکت برای این در بازار بورس یا فرابورس یا مانند آن شرکت می کند که عملا سرمایه خود را افزایش دهد. این سرمایه توسط سرمایه داران خرد و کلان در کنار یک دیگر تامین می شود.
اما نکته مهمی که وجود دارد این است که یک شرکت بعد از اولین ورود به بورس که بیشتر با عنوان عرضه اولیه می شناسیم، دیگر تومانی از خرید و فروش برگه های سهام یا افزایش و کاهش سهام نقشی در سرمایه شرکت نخواهد داشت.
در کلام ساده تر یک شرکت بورس با اولین حضور خود در بازار بورس تحت عنوان عرضه اولیه بخشی از سهام خود را به فروش می رساند. با این فروش سرمایه قابل توجهی از بازار جذب می کند و می تواند بر اساس آن به سمت اهداف خودش حرکت کند.
اما داستان اصلی اینجاست که بعد از فروش سهام برای اولین بار و جذب سرمایه از طریق آن، این برگه سهام ها هستند که در بازار ثانویه یا خرید و فروش سهام از روز بعد عرضه اولیه وارد معامله می شوند. در کلام ساده تر در بازار ثانویه شرکت از بازار خارج می شود و این سهامداران هستند که دست به خرید و فروش برگه سهم های مختلف می زنند.
خود شرکت نیز می تواند به عنوان یک سهامدار به دنبال کسب و سود یا کنترل سهام شرکت باشد. نکته مهم این است که شرکت در این بازار ثانویه نمی تواند جذب سرمایه داشته باشد. در بازار ثانویه تنها جای سهامداران با هم عوض می شود و این تنها چیزی است که به یک شرکت مربوط می شود.
چگونه جذب سرمایه اتفاق می افتد؟
اما سوال اینجاست که یک شرکت بعد از عرضه اولیه توانست سرمایه مورد نیاز را با فروش سهام به دست بیاورد. اما نکته اینجاست که در مدت ها بعد به هر دلیل اگر همین شرکت نیاز به جذب سرمایه داشته باشد چه کار باید بکند؟ در واقع این شرکت دارای یک نماد بورسی یا فرابورسی است و دیگر نمی تواند عرضه اولیه داشته باشد. بنابراین عملا راه دیگری برای این جذب سرمایه باید پیدا کند. این مهمترین دلیل افزايش سرمايه به عنوان یک مفهوم در بازار محسوب می شود.(اگر میخواهید بدانید قرارداد سلف چیست و تفاوت بورس و فرابورس چیست؟ حتما این مقاله را بخوانید.)
واقع یک شرکت برای جذب سرمایه می تواند راه های زیادی را امتحان کند. از طریق بانک، سرمایه گذاران خصوصی و … اما همچنان بهترین و مهمترین راه بورس است. از طرف دیگر وقتی یک شرکت توانسته فیلترهای بازار سرمایه را رد کند و به ساده ترین شکل می تواند از بازار سرمایه دست به افزایش سرمایه شرکت بزند، چرا باید سراغ وام های چند ده درصدی برود؟
بنابراین همچنان بهترین راه سرمایه داران خرد و کلانی است که در بازار بورس وجود دارد. از این رو قانونگذار راه افزایش مجدد سرمایه از طریق بازار بورس بعد از عرضه اولیه شرکت را پیش بینی کرده است. در این مسیر شرکت باید دلیل افزايش سرمايه را به طور کامل بیان کند و درصد آن را مشخص کند. سپس بر اساس تایید حسابرس و ناظر بورس و فرابورس شرکت می تواند از سرمایه داران خود و سایر معامله گران در بازار بورس بخواهد که در این افزایش سرمایه شرکت کنند.
انواع راه افزایش سرمایه
افزایش سرمایه در واقع جذب سرمایه از بازار بورس یا فرابورس است. برای این جذب سرمایه راه های مختلفی وجود دارد. مسلما یکی از اولین راهکاری که به نظر می رسد یک شرکت می تواند برای جذب و افزایش سرمایه از آن استفاده کند، کاری شبیه به عرضه اولیه است. یعنی دوباره بخشی از سهام خودش را به فروش برساند. به این روش صرف سهام گفته می شود.
مسلما در این روش سهام شرکت شناوری بالاتری پیدا می کند و این چیزی نیست که خود صاحبان شرکت چندن علاقه ای به آن داشته باشند. از این رو در ایران کمتر شرکت ها سراغ صرف سهام می روند. با این وجود این روش در دنیا بسیار مرسوم است. یکی از مزایای این روش برای شرکت ها این است که شما با افزایش تعداد سهامداران می توانید در جذب سرمایه های دیگر راحت تر عمل کنید.
روش دیگری که برای جذب سرمایه وجود دارد این است که شرکت ها از محل سود انباشته خودشان ( سودی که حق سهامداران است و شرکت آن را به امانت نگه داشته تا در موقعیت های مختلف از طرف سهامداران هزینه کند ) دست به افزایش سرمایه بزنند.
در این روش مسلما آورده نقدی به شرکت اتفاق نمی افتد و از طرف دیگر صندوق ذخیره شرکت نیز خالی تر می شود و این چیز زیاد مناسبی برای شرکت یا سهامداران محسوب نمی شود. از آن جایی که سود انباشته برای سهامداران است به میزان استفاده از این سود، سهام جایزه برای سهامداران در نظر گرفته می شود. این موضوع داستان طولانی دارد که در این جا نمی توان به آن پرداخت.
روش دیگر که به آورده نقدی شهرت دارد، چیزی شبیه به صرف سهام برای جذب سرمایه محسوب می شود. با این تفاوت که در آورده نقدی ابتدا خود سهامداران شرکت سهام عرضه شده را می توانند به قیمت اسمی ۱۰۰ تومان خریداری کنند. در صورتی که سهامداران اقدام به خرید نکنند می توانند این حق خودشان را در بازار به فروش برسانند. در صورتی که این فروش هم انجام نگیرد خود شرکت این حق سهام ها را به فروش می رساند و هزینه آن را برای سهامدار واریز می کند.
رشد ۱۴ برابری بازار ثانویه نسبت به بازار اولیه در ۵ سال اخیر! / عدم هدایت نقدینگیِ بورس به تولید چه تبعاتی دارد؟
کارشناس بازار سرمایه گفت: رشد معاملات در بازار اولیه از سال ۹۴ از ۲۸ هزار میلیارد به ۳۴ هزار میلیارد تومان در سال ۹۸ رسیده در صورتی که ارزش معاملات در بازار ثانویه از ۶۸ هزار میلیارد تومان در همین مدت به ۱۱۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.
گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بازار بورس ۳ هفته است که با ریزش مستمر مواجه شده، اما علی رغم این ریزش‌ها باز هم بسیاری از سرمایه داران طبق تجربه ترجیح میدهند در بورس به دلیل سود آوری بلندمدت آن سهامداری کنند. نقدینگی‌هایی که وارد بازار سرمایه می‌شود ازچند جهت حائز اهمیت است، اما اهمیت این موضوع زمانی دو صد چندان می‌شود که سرمایه‌ها به سمت تولید هدایت شود. فردین آقا بزرگی؛ کارشناس ارشد بازار سرمایه و مدیرعامل کارگزاری بانک رفاه با ما از این موضوع سخن گفته که چرا سرمایه‌های بورسی کمتر به تولید می‌رود و اصلا خطر سود آوری بالای بورس به دور از هدایت به سمت تولید و تامین مالی شرکت‌ها برای تفاوت بازار اولیه و ثانویه در بورس چیست؟ اقتصاد چیست؟
روال معاملات بازار اولیه و بازار ثانویه را اگر به لحاظ آماری مورد بررسی قرار دهیم با توجه به هدف این مصاحبه از هدایت نقدینگی بورسی به سمت تولید به چه نتیجه‌ای می‌رسیم؟
در حقیقت نقطه‌ی قابل توجه این است که هرگونه افزایش در روند معاملات بازار ثانویه صرفا از لحاظ شکل ظاهری موجب طراوت، شادابی و ایجاد علاقه مندی به بورس می‌شود، اما بازار اولیه یعنی بازاری که منابع مالی را به طور مستقیم برای شرکت‌ها جمع آوری میکند در طی هفت سال گذشته روند کوتاه و کمرنگ تری از میزان افزایش معاملات در بازار ثانویه داشته است، به ترتیبی که رشد معاملات در بازار اولیه از سال ۱۳۹۴ به میزان ۲۸ هزار میلیارد تومان به ۳۴ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۸ رسیده است در صورتی که ارزش معاملات در بازار ثانویه از ۶۸ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۴ به ۱۱۰۰ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۸ افزایش یافته است. به عبارتی رشد معاملات بازار ثانویه بیش از ۱۳۵۰ درصد در مقابل حدود ۳۰ درصد افزایش معاملات بازار اولیه بوده است. این مساله نشان میدهد هدف گذاری به معنا و شکلی که منجر به تامین مالی شرکت‌های تولیدی شود محقق نشده تا بتواند رسالت اصلی بورس و بازار سرمایه را محقق کند. بی تردید یکی از رسالت‌های اصلی بورس و بازار سهام تکمیل گری بانک‌های مالی برای کمک به بنگاه‌ها و واحد‌های اقتصادی است.
بیشتر بخوانید:
راهکار اصلی تامین مالی تولید در بازار سرمایه چیست؟
موسایی: بازار سرمایه، مهارکننده ابَرتورم است
جزئیات کامل ETF جدید دولتی / آنچه باید برای خرید «پالایشی یکم» یا «دارادوم» بدانید
بنابراین به رسالت بازاری مثل بازار سرمایه بر حمایت از تولید انتقاد وارد است؟
متاسفانه روندی که بر بازار سرمایه ایران حاکم شده نشان میدهد بورس از رسالت مهم خود در قبال بنگاه‌های تولیدی و واحد‌های اقتصادی کشور فاصله معنا داری گرفته است. یکی از موارد انتقادی، بحث هدایت نقدینگی است که البته بحث مدیریت نقدینگی در جای خود موضوع درستی است چرا که دولت‌ها به دنبال اتخاذ بهترین سیاست‌ها برای کاهش اثرات تورمی نقدینگی هستند، اما بورس می‌تواند محل خوبی برای تزریق نقدینگی و هدایت آن به تولید باشد، با این حال میزان رشدی که در بازار ثانویه دیده می‌شود به هیچ جه با میزان رشد بازار اولیه همخوانی ندارد. به نظر می‌آید محور قرار دادن افزایش سرمایه از محل مطالبات نقدی، انتشار اوراق با محور قرار گرفتن بخش خصوصی جزء ساز و کار و ابزار‌هایی می‌تواند قرار بگیرد تا افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم و شناسایی صرف سهام و عواید حاصل از ورود نقدینگی به این شکل هدایت شود و در حقیقت شرکت‌های تولیدی و صنعتگران و تولید کنندگان از نقدینگی وارد شده به بورس بهره‌مند شوند در غیر این صورت علی رغم اینکه استقبال مردم از بورس قابل توجه و پر شور بوده است، اما به روشنی نمی‌توان عدد و رقمی ارائه داد که چقدر از سرمایه‌ها و پس انداز‌های مردمی که وارد بورس می‌شود در رونق و جهش تولید هزینه و سرمایه گذاری می‌شود، هر چند که با نیم نگاهی میتوان متوجه شد که بنگاه‌ها نصیب خاصی از این سهم نداشته اند.
سودآوری بازار سرمایه درماه‌های اخیر با آن شدت را به نفع تولید می‌دانید یا خیر؟ با توجه به اینکه آمار‌ها از انتقال این سرمایه‌ها به سمت تولید چندان رضایت بخش نیست، نظر شما در این باره چیست؟
در واقع اثری که بازار سرمایه می‌تواند در تولید کشور داشته باشد و موجب افزایش تولید و محل رشد و توسعه صنعت شود این است که در یک فضای سیاست گذاری هم سو و هم راستا با سایر بازارها به عنوان یکی از دو بال تکمیل کننده در کنار بازار پول، تامین کننده مالی بنگاه‌های اقتصادی باشد. از نظر اقتصادی باید تناسب خاص و معقولی بین میزان بازدهی در بازار سرمایه در مقایسه با سپرده گذاری و بازار پول وجود داشته باشد. اگر این سود آوری در میان مدت و بلند مدت در بازار سرمایه وجود داشته باشد این خطر محتمل است که صنعتگران و بنگاه‌های تولیدی به دلیل پیروی از منطق اقتصادی و سود دهی به جای اینکه به سمت تولید بروند به سرمایه گذاری در بورس علاقمند شوند.
بیشتر بخوانید:
اصلاح بازار یا اجبار تحمیلی؟! / تشدید بی‌اعتمادی سهامداران در سایه سردرگمی سازمان بورس
لزوم مهمان‌نوازی دولت در بازار سرمایه / تعادل بورس نیازمند عرضه شرکت‌های خوب دولتی
یعنی اگر این روند بی دلیل ادامه بیابد حتی بیم تهدید تولید جدی است؟
بله همین طور است. این فضایی که به جریان انداختیم یا به جریان افتاده است که بخصوص بازار ثانویه را یک بازار و فضای سرمایه گذاری با طروات و سود آوری بسیار سود آورتر از تولید نشان میدهد ممکن است صاحبان بنگاه‌های اقتصادی و صنعتگران در بلند مدت مثل پنج سال و ده سال را به این فکر وادارد که کسب و کار خود را رها کنند و به سمت بازار سرمایه بیایند از این جهت که با تقبل یک ریسک کوتاه و کم، در عوض آن بازدهی‌های بسیار سرشاری نصیبشان خواهد شد؛ لذا حتما لازم است مثل بقیه کشورها تناسب معقولی به لحاظ اقتصادی بین رشد مناسب اقتصادی از جایگاه تولید و رشد تولید ناخالص ملی برقرار کنیم و برنامه ریزی داشته باشیم تا سرمایه‌هایی که وارد بورس می‌شوند با هدف و انگیزه به کار گرفته شدن در تولید به این بازار آورده شود.
برای اینکه به این نقطه نرسیم راهکاری تفاوت بازار اولیه و ثانویه در بورس چیست؟ هست و کشور‌های دیگر در برابر این موضوع چه تدابیری داشته اند؟
در حقیقت کشور‌هایی که به لحاظ اقتصادی رشد و وضعیت مناسبی از حیث جایگاه تولید ناخالص ملی در دنیا دارند تعادل در بین بازارهای پولی، مالی و تولیدی برقرار کرده اند، به عبارتی این تعادل در همه سطوح از جمله بازار پول و سرمایه برقرار است تا بازارها و فضای کسب و کار به شکلی در کنار هم قرار بگیرند که این گمان نرود که این بازار سود آورتر از آن بازار است! اگر برخلاف اصل ظروف مرتبطه در فضای اقتصاد در یک حوزه سود بسیار سرشاری وجود داشته باشد ممکن است منابع از سایر بازارها به بازار پر سود حرکت داده شوند لذا زمانی به نتیجه می‌رسیم که تعادل در سود تفاوت بازار اولیه و ثانویه در بورس چیست؟ آوری در بازارهای مختلف و فضای اقتصادی کشور رعایت شود. مسلما اگر این وضعیت تعادلی برقرار نشود بنگاه اقتصادی نمی‌تواند منابع مالی مورد نظر خود را به سادگی و سهولت و در حد انتظار از بازار سرمایه کسب کند. در یک فضای باز اقتصادی با برقراری تعادل در اقتصاد است که میتوان نقدینگی را به سمت تولید و صنعت هدایت کرد، در غیر این صورت اگر بازاری صرفا سود آور باشد مثل بورس تمام کسب و کار‌ها از این مساله تاثیر می‌پذیرند و جریان نقدینگی از سمت تولید متاسفانه به سمت سفته بازی و دلالی هدایت می‌شود، موضوعی که در میان مدت و بلند مدت آثار مخربی بر روی وضعیت اقتصادی کشور به جا می‌گذارد و تعادل را از اقتصاد سلب میکند.
اوراق بهادار (Security) چیست؟
بازارهای مالی در سرتاسر جهان، شامل بخش‌های مختلفی است، یکی از مهمترین بخش‌ها در بازارهای مالی، «اوراق بهادار» است. در این مطلب، با کمک مقاله‌ای از وب‌سایت اینوستوپدیا، با تعریف اوراق بهادار، انواع آن، سرمایه‌گذاری و معامله‌گری در این حوزه و وضعیت قانون‌گذاری آن آشنا خواهید شد.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار (Security)، به هر دارایی یا حقی گفته می‌شود که ماهیت غیرفیزیکی دارد، از نظر قانون معتبر شناخته می‌شود و میتوان آن را به فروش رساند.
در بیشتر کشورها، اوراق بهادار شامل موارد زیر می‌شود:
- یک موقعیت مالکیتی در شرکت‌هایی که به صورت عمومی در بورس معامله می‌شوند (سهام در بورس)
- یک رابطه طلبکاری از یک نهاد دولتی یا خصوصی (اوراق قرضه)
- یا یک حق مالکیت بر ابزارهای مالی مشتقه (قرارداد آتی یا قرارداد اختیار)
به زبان ساده، اوراق بهادار وعده‌ای است که از نظر قانونی لازم‌الاجرا است و میتوان آن را خرید، فروخت و یا با چیز ارزشمند دیگری مبادله کرد.
برای درک بهتر اوراق بهادار به این مثال توجه کنید. فردی روی کاغذی می‌نویسد:
من در تاریخ ۱۰ فروردین ۱۴۰۰، خودروی خود را به دارنده‌ی این برگه انتقال خواهم داد.
اگر این برگه به تأیید یک نهاد دولتی یا قانونی برسد، تبدیل به اوراق بهادار می‌شود؛ یعنی ورقی که بها دارد. بنابراین این برگه دارای ارزش است و ممکن است مردم به خرید یا فروش این برگه علاقه نشان دهند. بدیهی است که اگر خودرو تا قبل از تحویل صحیح و سالم مانده باشد، ارزش برگه نیز بالا خواهد رفت. در مقابل اگر مشکلی برای اتومبیل پیش بیاید، افراد علاقه کمتری به در اختیار داشتن آن برگه نشان خواهند داد و در نتیجه، ارزش آن افت خواهد کرد.
انواع اوراق بهادار
انواع اوراق بهادار
اوراق بهادار را میتوان به دو دسته عمده سهام و بدهی تقسیم کرد. با این حال، دسته دیگری به نام ترکیبی وجود دارد که در آن، بخشی از ویژگی‌های اوراق سهام و اوراق بدهی ترکیب شده است. در ادامه، با این سه دسته بیشتر آشنا خواهیم شد.
«سهام» یا «اوراق حقوق صاحبان سهام»، متداول‌ترین نوع از انواع اوراق بهادار است. سهام، یک نفع مالکیتی است که سهامداران در یک نهاد (مانند یک شرکت) در اختیار دارند و یکی از انواع سهم در بازار سرمایه است. اوراق سهام شامل دو دسته‌ی سهام عادی و سهام مقدم است.
دارندگان سهام معمولاً دریافتی منظم ندارند، هر چند در برخی موارد سود سهم را دریافت می‌کنند. اما سود اصلی سهامداران از این سرمایه‌گذاری، سودی است که از فروش خود سهام (اوراق بهادار) به دست می‌آید (با این فرض که ارزش سهم افزایش یافته باشد).
دارندگان سهام این اختیار را دارند که به میزان سهام خود، در کنترل شرکت سهیم باشند. ضریب تأثیر رأی هر سهامدار به نسبت سهمی است که در اختیار دارد. در صورت ورشکستگی شرکت، سهامداران پس از پرداخت کلیه تعهدات به طلبکاران، باقی‌مانده دارایی شرکت را به نسبت سهمی که دارند، بین خود تقسیم می‌کنند. در صورتی‌که دارایی مالی شرکت برای پرداخت تعهدات به طلبکاران کافی نباشد، این بدهی از کالاها یا خدمات شرکت پرداخت می‌شود.
اوراق بدهی
«اوراق بدهی» بیانگر پولی است که وام گرفته شده است و باید بازپرداخت شود. اندازه وام، نرخ بهره و تاریخ سررسید یا تمدید، تحت شرایطی در این اوراق قید می‌شود. اوراق بهادار بدهی شامل اوراق قرضه دولتی و شراکتی، گواهی‌های سپرده و اوراق وثیقه‌دار است.
زمانی که کسب‌وکارها یا نهادهای دولتی برای انجام فعالیت‌های اقتصادی نیاز به پول داشته باشند، با فروش اوراق قرضه می‌توانند سرمایه مورد نیاز خود را تأمین کنند. سرمایه‌گذار با خرید اوراق قرضه که از آن به عنوان «اوراق بهادارِ با درآمد ثابت» نیز یاد می‌شود، برای بازه زمانی خاصی مقداری پول به یک نهاد قرض میدهد و بهرۀ ثابتی (ماهانه یا سالانه) از آن نهاد تحت عنوان درآمد ثابت دریافت میکند. اوراق قرضه دارای تاریخ سررسید است. وقتی اوراق قرضه به موعد سررسید خود می‌رسد، نهادی که پول سرمایه‌گذاران را دریافت کرده است، اصل پول را بازپرداخت میکند.
به‌طور کلی، دارندگان اوراق بدهی به طور منظم بهره، بازپرداخت اصل پول و سایر حقوق قراردادی تصریح شده (که شامل حق رأی نیست) را دریافت می‌کنند. این اوراق برای مدت معینی صادر می‌شوند و در پایان توسط صادرکننده یا «ناشر» بازخرید می‌شوند. ناشر، نهادی حقوقی است که اوراق بهادار را به نام خود منتشر میکند.
اوراق ترکیبی
«اوراق بهادار ترکیبی» همانطور که از نامش پیداست، برخی از ویژگی‌های اوراق بدهی و سهام را در کنار هم دارد. اوراق ترکیبی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- سهام تضمینی: قرارداد اختیاری که توسط شرکت صادر می‌شود و به سهامداران حق خرید سهام را در یک بازه زمانی و با یک قیمت مشخص میدهد.
- سهام ترجیحی: سهم شرکت‌هایی که پرداخت بهره، سود سهام یا سایر بازدهی‌های سرمایه در آنها ارجح است.
- اوراق قابل تبدیل: اوراق قرضه‌ای که میتوان آنها را در بازار بورس به سهام شرکت ناشر تبدیل کرد.
سرمایه‌گذاری در حوزه اوراق بهادار
نهادی که اوراق بهادار را تولید کرده و به تفاوت بازار اولیه و ثانویه در بورس چیست؟ فروش می‌رساند، «ناشر» نام دارد و کسانی که این اوراق را می‌خرند، سرمایه‌گذار نامیده می‌شوند.
به‌طور کلی، اوراق بهادار نمایانگر یک سرمایه‌گذاری و وسیله‌ای است که نهادها، شرکت‌ها و سایر بنگاه‌های تجاری می‌توانند به‌وسیله آن سرمایه جذب کنند. شرکت‌ها با عرضه سهام خود به عموم مردم از طریق عرضه اولیه سهام (IPO) می‌توانند سرمایه بسیار زیادی جذب کنند.
برای مثال، مسئولین یک شهر یا ایالت یا کشور می‌توانند با صدور اوراق قرضه شهری، وجوه مورد نیاز برای یک پروژه را جمع‌آوری کنند. بسته به تقاضای بازار و یا ساختار قیمت‌گذاری یک موسسه، جذب سرمایه از طریق عرضه اوراق می‌توند گزینه مناسب‌تری نسبت به تأمین اعتبار از طریق وام بانکی باشد.
سرمایه‌گذاری در حوزه اوراق بهادار
از طرف دیگر، خرید این اوراق با پولِ وام‌گرفته‌شده، که اصطلاحاً «خرید وجه تضمین با اهرم» نیز نامیده می‌شود، یکی از روش‌های محبوب برای سرمایه‌گذاری است. در اصل، یک شرکت ممکن است برای تسویه بدهی یا سایر تعهدات خود به نهادهای دیگر، حقوق مالکیتی خود را به صورت پول نقد یا سایر انواع اوراق بهادار به اشخاص حقیقی واگذار کند. این نوع تمهیداتِ وثیقه‌ای اخیرا در بین سرمایه‌گذاران نهادی افزایش یافته است.
اوراق بهادار چگونه معامله می‌شوند؟
اوراقی که به صورت عمومی معامله می‌شوند، در فهرست «بورس» قرار می‌گیرند. بورس، بازاری متشکل و خودانتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران یا معامله‌گران و طبق مقررات، مورد دادوستد قرار می‌گیرد.
ناشران می‌توانند با اطمینان دادن به معامله‌گران از جنبه قانون‌گذاری و تأمین نقدینگی، نظر معامله‌گرها را به سهام خود جلب کنند. در سال‌های اخیر، سیستم‌های تجاری الکترونیکی غیر رسمی متداول‌تر شده‌اند و معامله‌گران به جای دادوستد اوراق کاغذی، به صورت آنلاین معامله می‌کنند.
همانطور که اشاره شد، به اولین فروش عمده سهام یک شرکت در بورس، «عرضه اولیه» (IPO) گفته می‌شود. بازاری که یک سهم برای اولین بار در آن پذیره‌نویسی و عرضه می‌شود، «بازار اولیه» نامیده می‌شود.
در جریان عرضه اولیه، ناشر، فروشنده سهم است و سرمایه‌گذار یا تریدر، معامله‌گر سهم هستند. اما بعد از پایان عرضه اولیه، سهم وارد معاملات ثانویه می‌شود که در آن، سهم‌ها صرفا به عنوان یک دارایی از یک تریدر یا سرمایه‌گذار به تریدر دیگر منتقل می‌شوند. به بازاری که معاملات ثانویه در آن جاری است، «بازار ثانویه» گفته می‌شود. سهامداران می‌توانند سهام خود را در ازای پول نقد یا سود سرمایه به سایر سرمایه‌گذاران بفروشند، بنابراین، بازار ثانویه بازار اولیه را تکمیل میکند.
اوراق بهادار ممکن است به صورت خصوصی و به گروه محدودی که واجد شرایط هستند، عرضه شود. هر از گاهی سهام شرکت‌ها به صورت ترکیبی از عرضه عمومی و خصوصی ارائه می‌شوند.
انواع دیگر اوراق بهادار
اوراق بهادار دارای گواهی به صورت فیزیک و کاغذی ارائه می‌شوند. این اوراق همچنین ممکن است در سیستم ثبت مستقیم نگهداری شوند. به عبارت دیگر، یک مامور ثبت به نمایندگی از شرکت، سهام شرکت را بدون اینکه نیاز به صدور گواهی فیزیکی باشد، حفظ میکند.
فناوری‌ها و سیاست‌های مدرن، نیاز به اوراق دارای گواهی را برطرف کرده است. اکنون سیستمی توسعه یافته است که در آن ناشران می‌توانند یک گواهی جهانی واحد را به نمایندگی از تمام اوراق بهادار معتبر، در یک صندوق امانت‌داری بین‌المللی به نام شرکت «Depository Trust» یا «DTC» سپرده‌گذاری کنند. کلیه اوراق بهاداری که در DTC معامله می‌شوند، به صورت الکترونیکی هستند. شایان ذکر است که اوراق بهادار دارای گواهی و بدون گواهی هیچ تفاوتی از نظر حقوق و امتیازات سهامدار و ناشر ندارند.
اوراق بهادار حامل به اوراق قابل مذاکره گفته می‌شود که حقوق مربوط به اوراق را به سهامدار میدهد. این اوراق تحت موارد خاص از یک سرمایه‌گذار به سرمایه‌گذار دیگر منتقل می‌شوند. اوراق حاملی که قبل از الکترونیکی شدنِ اوراق وجود داشتند، از لحاظ ماهیت مالکیتی همیشه مجزا از هم بودند؛ یعنی هر ورق بهادار، بیانگر یک دارایی جداگانه بود و از نظر قانونی با سایر اوراق تفاوت داشت. این اوراق بهادار در اکثر موارد قابل دادوستد هستند، اما در موارد نادری نیز این‌گونه نیست. این بدان معناست که با وام گرفتن، وام‌گیرنده می‌تواند در زمان بازپرداخت، خودِ دارایی یا یک دارایی مشابه دیگر را که معادل با دارایی اصلی است، پرداخت کند. در برخی موارد، ممکن است از اوراق بهادار حامل برای دور زدن مالیات استفاده شود. به همین دلیل، ناشران، سهامداران و قانون‌گذاران دید مثبتی به این اوراق ندارند. بنابراین استفاده از این اوراق در ایالات متحده نادر است.
اوراق بهادار ثبت‌شده به گونه‌ای از اوراق گفته می‌شود که نام سهامدار و سایر جزئیات لازم توسط ناشر در یک دفتر کل ثبت می‌شود. هرگونه دادوستد این اوراق به شرطی انجام می‌شود که اصلاحات لازم در دفتر کل ثبت شود.
قانون‌گذاری
در ایالات متحده، «کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده آمریکا» (SEC)، عرضه عمومی و فروش این اوراق را قانون‌گذاری میکند.
کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا
اما در ایران، این وظیفه به «شورای عالی بورس و اوراق بهادار» و «سازمان بورس و اوراق بهادار» محول شده است. طبق قوانین اوراق، مصوب سال ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی، تعریف این دو نهاد به شرح زیر است:
«شورا» بالاترین رکن بازار است که تصویب سیاست‌های کلان آن بازار را برعهده دارد. اعضـای شورا به شرح زیر است:
- وزیر امور اقتصادی و دارایی
- وزیر بازرگانی
- رییس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
- رؤسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون
- رئیس «سازمان» که به عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان نیز انجام وظیفه خواهد کرد
- دادستان کل کشور یا معاون وی
- یک نفر نماینده از طرف کانون‌ها
- سه نفر خبره مالی منحصراً از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌هـای حرفـه‌ای بـازار اوراق بهـادار بـه پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیئت وزیران
- یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذيربط و تصویب هیئت وزیـران بـرای هـر بورس کالایی
سازمان بورس
«سازمان بورس»، یک موسسه عمومی غیردولتی است که دارای شخصیت حقـوقی و مـالی مسـتقل بـوده و از محـل کارمزدهای دریافتی و سهمی از حق پذیرش شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار و سایر درآمدها اداره می‌شود.
ساختمان سازمان بورس
برای اطلاع از جزئیات تعاریف و قوانین بورس در ایران، می‌توانید به وب‌سایت سازمان بورس مراجعه کنید.
بازار اولیه و بازار ثانویه
اصطلاح عرضه عمومی اولیه که رواج آن به بازارهاي پررونق 1990 بر میگردد.
عبارت است از این که یک شرکت براي اولین بار در طول دوران فعالیت خـود اقـدام بـه عرضـه سهام به عموم می نماید. عرضه عمومی اولیه سهام و ورود به بورس اوراق بهادار، داراي مخـارج و محدودیت هایی می باشد.
مهمترین هزینه ها و مخارج آن، میتوان به هزینـه تهیـه اطلاعـات طبق قوانین بورس اوراق بهادار، هزینه حسابرسی بنگاه و ارایه صورت هاي مالی حسابرسی شده، هزینه هاي پذیره نویسی و صدور سهام و نیز برخی هزینه هاي کیفی اشاره کرد.
روش انجام عرضه عمومی در بازار اولیه
عرضه اولیه عمومی، به روش هاي مختلفی صورت می پذیرد که مهم تـرین آنهـا
- ثبـت دفتری
- عرضه عمومی به قیمت ثابت
- عرضه عمومی به روش حراج
- روش هاي نوین اینترنتی
می باشند که انتخاب هر کدام از آنها، بسته بـه قـوانین، در کشـور هاي مختلـف، متفاوت است اما به طور کلی روش ثبت دفتري نسبت به بقیه رواج بیشتري دارد.
عملکرد بلند مدت سهام عرضه در بازار اولیه
در طولانی مدت عملکرد قیمت سهام عرضه اولیه در مقایسه با شرکت هاي مشـابه کـه قبلاً وارد بورس شده اند بسیار ضعیف است.
بنگاه هاي اقتصادي در هنگام ورود به بورس اوراق بهادار با مشکلات و نااطمینانی هاي متعددي مواجه هستند کـه همـه ي ایـن عوامـل باعث شده است فرایند عرضه عمومی اولیه از سوي آنها فرایندي پرمخاطره تلقی گردد.
بازده کوتاه مدت عرضه اولیه
شواهد تجربی فراوانی نشان میدهد، سرمایه گذارانی که سهام عرضه هـاي اولیـه را در روز اول عرضه خریداري کرده و پس از مدت کوتاهی آن را بـه فـروش مـی رسـانند، بـه بازدهی غیرعادي قابل توجهی دست می یابند.
در ادبیات مالی بازده کوتاه مـدت غیرعـادي سهام عرضه هاي اولیه را به قیمت گذاري کمتر از واقع نسبت میدهند.
قیمت گذاری کمتر از واقع
قیمت گذاري کمتر از واقع یعنی شرکت منتشر کننده سهام قیمت عرضه اولیه را بسیار پائین تر از ارزش ذاتی آن تعیین می کند به طوری که در اولین روز معامله خریداران سهام بازده قابل توجهی بدست می آورند.
بازار ثانویه
بازار ثانويه شامل خريداران و فروشندگان سهام و اوراق قرضه اي است که قبلا انتشار يافته است .
براي مثال اگر فردي بخواهد سهم يا ورقه اي قرضه اي راکه براي اولين بار پس از عرضه توسط يک شرکت خريداري کرده به فروش برساند بايد به بازار ثانويه برود.
به همين ترتيب وقتي شخصي بخواهد ، سهم يا ورقه قرضه مربوط به شرکتي را از بازار ثانويه خريداري کند، (در صورتي که آن شرکت در فهرست شرکت هاي پذيرفته شده در بازار سهام باشد) ناچار نيست منتظر انتشار عمومي سهام جديد آن شرکت بماند. بورس اوراق بهادار مهم ترين نهاد بازار ثانويه براي معاملات اوراق بهادار است.
بازار ثانويه مکاني است که سهام منتشرشده ودر حال انتشارمورد خريد وفروش قرار مي گيرند.
ساختار بازار ثانویه:
- بازارهاي جستجوي مستقيم
- بازارهاي كارگزار محور
- بازارهاي معامله گر محور
- بازارهاي حراج
ویژگی بازار ثانویه:
- یکی از بهترین راه ها برای پس انداز، سرمایه گذاری در بورس است و می تواند جایگزین پس انداز شود.
- عرضه و تقاضا در اقتصاد به کشف قیمت در بازار کمک می کند.
- هر گونه اخبار یا اطلاعات جدید در رابطه با شرکت به سرعت در قیمت سهام آن منعکس می شود.
- این بازار در نقدینگی سریع به سرمایه گذاران کمک میکند.
قیمت گذاری در بازار اولیه و بازار ثانویه
در بازار اولیه، قیمت اوراق بهادار از قبل و بر اساس قیمت اسمی تعیین می شود.
اما در بازار ثانویه قیمت اوراق بر اساس میزان عرضه و تقاضای آن مشخص می شود.
برخی تفاوت های بازار اولیه و بازار ثانویه
- شرکت ها پس از پذیره نوسی در بازار اولیه می توانند سهام خود را به فروش بگذارند اما پس از آن دیگر سهامشان در بازار ثانویه مورد معامله قرار خواهد گرفت.
- در بازار اولیه، درآمد حاصل از فروش سهام به شرکت منتشر کننده اوراق تعلق می گیرد.
اما دربازار ثانویه، این درآمد ها متعلق به سرمایه گذاری است که اوراق را می فروشد.
- معمولا سرمایه گذاران خرد در بازار اولیه اوراق بهادار را خریداری نمی کنند. چون شرکت صادر کننده، اوراق خود را به صورت عمده به فروش می گذارد و خرید آن نیازمند سرمایه بزرگی است. اما در بازار ثانویه، سرمایه گذاران می توانند هر تعداد سهام مورد نظر خود را خریداری کنند.
- در بازار اولیه فروش اوراق از طریق بانک سرمایه گذاری انجام می شود اما در بازار ثانویه، سرمایه گذاران از طریق کارگزار، معاملات خود را انجام می دهند.
- در بازار اولیه، سرمایه گذاران سهام را به طور مستقیم از خود شرکت خریداری می کنند. اما در بازار ثانویه، سرمایه گذاران، سهام و سایر اوراق بهادار را از سایر سرمایه گذاران خریداری می کنند.
- در بازار اولیه، شرکت ها برای اولین بار سهام خود را از طریق عرضه عمومی می فروشند.
اما دربازار ثانویه، سرمایه گذاران سهامی که قبلا معامله شده است را از طریق بورس اوراق بهادار خریداری می کنند.
- در بازار اولیه، سهام به قیمت اسمی به فروش می رسد و معمولا دچار نوسان نمی شود. اما دربازار ثانویه قیمت سهام به طور روزانه در نوسان است.
سایر نکات در رابطه با بازار اولیه و بازار ثانویه
دادوستد در بازار دست دوم به دفعات نامحدود انجام مي شود و بنابراين با جابجا شدن مالكيت ابزارهاي مالي قابل داد و ستد در آن بازار، قدرت نقدشوندگي زيادي ايجاد مي شود.
در اين حالت، از نقد شدن پيش از سررسيد بدهي واحد هاي متقاضي سرمايه يا ناشران اوراق بهادار جلوگيري مي شود.
ضربه هاي كمبود نقدينگي تأثير محدودتري بر واحدهاي سرمايه پذير خواهد داشت.
بازار ثانويه ايران را مي توان به دو بازار بورس اوراق بهادار و فرا بورس تقسيم كرد.
وجود بازار دست دوم، صرفاً به اين دليل است كه قابليت نقدشوندگي اوراق بهادار منتشر شده در بازار دست اول را افزايش دهد،
ضمن اينكه شرايطي فراهم مي آورد كه قرض دهندگان و قرض گيرندگان در صورت لزوم به آساني بتوانند تصميمات سرمايه گذاري خود را تغيير داده،
و به فروش اوراق بهادار خريداري شده يا خريد اوراق بهادار ديگر اقدام نمايند.
اگر این متن برای شما رضایت بخش بوده است مقاله های زیر را به شما پیشنهاد می کنیم
